Θεμέλια της αγωγής των παιδιών

Η συνετή Χριστιανή μητέρα θα εκμεταλλευθεί τις διάφορες εορτές και εορταστικές περιόδους για να νουθετήσει τα παιδιά της στις μεγάλες αλήθειες της αγίας πίστεως μας. Θα εκμεταλλευθεί ακόμη τις άγιες εικόνες, που υπάρχουν σε κάθε Χριστιανικό σπίτι, και τον σταυρό, που φορούν η ίδια και τα παιδιά για να εξιστορήσει σ’ αυτά ποιός παριστάνεται καρφωμένος στο σταυρό και τί απεικονίζουν οι άγιες εικόνες. Φέρνοντας κάθε μέρα το παιδί στο εικονοστάσι, η ευσεβής μητέρα, κάνοντας η ίδια το σταυρό της και σχηματίζοντας και με το χεράκι του παιδιού της το σημείο του σταυρού, θα το διδάξει πως μόνο του σιγά – σιγά να κάνει το σταυρό του και να προσεύχεται.

Η ευσεβής μητέρα δεν θα ξεχάσει ποτέ να φέρει το παιδί της στην Εκκλησία για να κοινωνήσει των Αχράντων Μυστηρίων και κατά την επέτειο της γεννήσεως του και την ήμερα της ονομαστικής του εορτής.

Κατ’ αυτό τον τρόπο η καλή μητέρα θα διδάξει στο παιδί, πριν ακόμη εκείνο πάει στο σχολείο, τις βασικές αλήθειες του Χριστιανισμού, τις οποίες και το πιο μικρό παιδί έχει τη δυνατότητα να αφομοίωσει. Τα παιδιά εμφανίζουν μεγαλύτερη δεκτικότητα από τους μεγάλους σε ό,τι έχει σχέση με τα θεία: αρκεί να μεγαλώνουν κάτω από την επίδραση της ευσεβούς μητέρας.

Πόσο εύκολο είναι λ. χ. με το Χριστουγεννιάτικο δένδρο να συνδέσει κανείς την ιστορία της Γεννήσεως του Χριστού! Ή, πόσο εύκολα το Πάσχα μπορούμε να εξηγήσουμε στα παιδιά ότι ο Σωτήρας έπαθε και απέθανε για τις αμαρτίες των ανθρώπων – το παιδί θα καταλάβει ότι για το λόγο αυτό δεν πρέπει να αμαρτάνουμε – άλλα ο Θεός Τον ανέστησε, ότι και ‘μείς θα πεθάνουμε αλλά, αν είμαστε καλοί, ο Σωτήρας θα μας καλέσει και μας εκ του τάφου όπως κάλεσε το Λάζαρο. Πόσο εύκολο είναι να εμπνεύσει κανείς στο παιδάκι την αγάπη και την ευλάβεια προς τις ιερές ακολουθίες της Εκκλησίας! Αρκεί μόνο να του δώσουμε να καταλάβει ότι στον ναό ευρίσκεται με κάποια ιδιαίτερη μορφή ο πανταχού παρών Κύριος, ο Θεός που τόσο αγαπά τα παιδιά και το καλεί και αυτό κοντά Του· επομένως στην Εκκλησία πρέπει να στεκόμαστε ήσυχα, να κάνουμε με προσοχή το σταυρό μας και να προσευχόμαστε.

Ναι, γονείς! Αν η καρδιά σας είναι πλημμυρισμένη από πίστη και αγάπη προς το Θεό, θα βρείτε χίλιους – δυο τρόπους να μεταδώσετε τα αισθήματα αυτά στο παιδί σας. Τη μεγαλύτερη αδικία κάνουμε στα παιδιά μας, αν τους στερήσουμε το θησαυρό της πίστεως και της ευσέβειας.

Είναι απολύτως ορθό το λεγόμενο, ότι «η ψυχή του ανθρώπου – επομένως και του παιδιού – είναι στη φύση της Χριστιανική». Πράγματι, ο Θεός περιμένει χριστιανικές εκδηλώσεις από την παιδική ψυχή. Σωστά γράφει ο ψαλμωδός: «Εκ στόματος νηπίων και θηλαζόντων κατηρτίσω αίνον» (Ψαλμ. η’,3).

Για το λόγο αυτό, για να αναπτυχθεί και να ριζώσει το θρησκευτικό συναίσθημα στις ψυχές των παιδιών, οι γονείς είναι υποχρεωμένοι να τα μαθαίνουν από μικρά να προσεύχονται στο Θεό. Όσο μικρό κι’ αν είναι το παιδί μπορεί να προσεύχεται· αφού ζητά από τους γονείς κάτι που θέλει, γιατί άραγε δεν μπορεί να το ζητήσει από τον Ουράνιο Πατέρα;

Μάθετε λοιπόν το παιδί να προσεύχεται· αρκεί να αρχίσετε όταν ακόμη είναι μικρό, και η προσευχή σιγά – σιγά θα γίνει γι’ αυτό μια ανάγκη! Να κάνετε συστηματικά μαζί με τα παιδιά σας πρωινή και βραδινή προσευχή, καθώς και πριν και μετά το φαγητό, για να μην πλησιάζουν στο τραπέζι όπως τα άλογα ζώα στο παχνί, αλλά να μάθουν ότι όποιος θέλει να απολαμβάνει τα δώρα του Θεού πρέπει να τα ζητά και να ευχαριστεί γι’ αυτά. Το «Πάτερ ημών», το «Θεοτόκε Παρθένε» και άλλες σύντομες προσευχές, πρέπει να τις γνωρίζει κάθε παιδάκι που μιλά καλά.

Είναι πολύ θλιβερό φαινόμενο ότι στην εποχή μας η κοινή, οικογενειακή προσευχή εξέλιπε σχεδόν από παντού. Πράγματι, γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο βλέπουμε τόσες δυστυχισμένες οικογένειες και τόσες αποτυχίες στην αγωγή: επειδή οι άνθρωποι έπαυσαν να προσεύχονται. Πάντοτε έχουν ισχύ οι λόγοι του Κυρίου «αιτείτε και δοθήσεται υμίν» (Ματθ. ζ’, 7). Επομένως το διδόμενο είναι συνδεδεμένο με την προσευχή.

Ίσως αντιδράσουν μερικοί: «Το παιδί δεν καταλαβαίνει τις προσευχές». Ασφαλώς αυτό δεν κατανοεί πλήρως τα νοήματα της προσευχής, εισέρχεται όμως στο κλίμα της ευλάβειας, όσο μικρό κι’ αν είναι. Αυτό ακριβώς χρειάζεται! Αν και δεν μπορεί να σχηματίσει μέσα του καθαρή την εικόνα του Θεού, ωστόσο νιώθει τον Θεό! Αντιλαμβάνεται ότι υπάρχει κάποια ανώτερη Ύπαρξη, η οποία μας αγαπά και την οποία πρέπει κι’ εμείς να αγαπούμε. Όταν το παιδί προφέρει τα λόγια της προσευχής, σκέπτεται το Θεό, προσφέρει σ’ Αυτόν τα αισθήματα του. Μια τέτοια προσευχή, που προέρχεται από την αθώα παιδική καρδιά, είναι πολύ πιο ευάρεστη στο Θεό, παρά η προσευχή του σοφού, που κατανοεί πλήρως και ακριβώς κάθε λέξη της προσευχής που διαβάζει, την διαβάζει όμως με τη ψυχρή λογική, χωρίς τη θέρμη της καρδιάς. Πόσο αρέσει στο Θεό η παιδική προσευχή, το λέγει ο Ψαλμωδός γράφοντας : «Εκ στόματος νηπίων και θηλαζόντων κατηρτίσω αίνον». (Ψαλμ. η’, 3).

Για να εκπληρωθεί, όμως, το καθήκον της θρησκευτικής αγωγής των παιδιών, πρέπει πρώτα απ’ όλα οι ίδιοι οι γονείς να είναι ευσεβείς και θεοφοβούμενοι, οι ίδιοι πρέπει ν’ αγαπούν την προσευχή. Εάν η μητέρα δεν είναι η ίδια πιστή και ευσεβής, εάν δεν βρίσκει – διότι δεν ζητεί – χαρά και παρηγοριά στην προσευχή, τότε δεν ασκεί την αγωγή της ευσέβειας στα παιδιά της.

Μόνο όταν η μητέρα είναι πραγματικά ευσεβής, μόνο όταν το παιδί βλέπει τη μητέρα να προσεύχεται συχνά και θερμά, τότε μόνο θα μάθει κι’ εκείνο την ευσέβεια και τη θερμή προσευχή!

Είδατε, τώρα, αγαπητοί γονείς, γιατί πρέπει να διδάξουμε στα παιδιά την ευσέβεια από τη βρεφική ακόμη ηλικία. Είδατε ότι οι μητέρες κυρίως πρέπει να διδάξουν στα παιδιά τους την πίστη και την ευσέβεια και να τα μάθουν να προσεύχονται, πριν πάνε στο σχολείο.

Σε σας απευθύνομαι, λοιπόν, χριστιανές μητέρες: την καλλίτερη κληρονομιά θα αφήσετε στα παιδιά σας, την πλουσιότερη προίκα θα ετοιμάσετε στις κόρες σας, αν δώσετε σ’ αυτά πραγματική χριστιανική αγωγή.

Να τους διδάσκετε, όπως εν συντομία σας υπέδειξα, τις βασικές αλήθειες της αγίας πίστεώς μας, να τους διδάσκετε την ευσέβεια και την προσευχή, από την πιο απαλή ηλικία, και με το λόγο σας, προ πάντων όμως με το παράδειγμά σας. Μάταια θα κοπιάζουν αργότερα οι κατηχητές και οι δάσκαλοι να κάνουν τα παιδιά σας καλούς και θεοφοβούμενους Χριστιανούς, αν σεις δεν θέσετε τα θεμέλια στο σπίτι.

Νουθετείτε τα παιδιά σας στην ευσέβεια και το φόβο του Θεού. Τότε μπορείτε να ελπίζετε ότι αυτά θα σας παρηγορούν και θα σας χαροποιούν. Αν τα παιδιά σας είναι ευσεβή και θεοφοβούμενα, θα είναι και προς σας υπάκουα και ευγνώμονα. Αν μάθετε τα παιδιά σας να εκπληρώνουν τα καθήκοντα τους προς το Θεό, τότε εκείνα θα εκπληρώνουν και τα καθήκοντα τους προς σας!

Αναθρέψατε λοιπόν, πατέρες και μητέρες, τα παιδιά σας για το Θεό και τον Ουρανό! Τότε θα έχετε απ’ αυτά χαρά και στη γη!.

(Επισκόπου Ειρηναίου Αικατερινμπούργκ και Ιρμπίτσκ, Μητέρα πρόσεχε!, Εκδ. Ι.Μ. Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής-1976. σ.28-32)